Ga naar hoofdinhoud

Voorstelling-van-Zaken-het-PensioenOp donderdagmiddag 2 februari 2017 kwam een deel van de Nederlandse pensioenwereld bijeen in de Amsterdamse Stadsschouwburg voor Voorstelling van Zaken. De opzet was een theatraal debat, waarin deskundigen in begrijpelijke taal met elkaar zouden praten over de knelpunten van het pensioenstelsel. Zes deskundigen op het podium en twee acteurs die scènes speelden en soms pittige vragen stelden. De uitdagingen zijn groot, de meningen erg verdeeld. Een volle zaal, een prachtig toneelbeeld, een top cast: alle ingrediënten voor een niet alledaagse donderdagmiddag.

In de eerste scène speelt Jacqueline Blom een vrouw die het allemaal goed geregeld heeft voor later en Gijs Scholten van Aschat speelt een man die dikke pech heeft gehad en niet voor zijn pensioen heeft kunnen zorgen. Deze scène is de opmaat voor het debat over verplichtstelling versus zelf regelen.

Voorstelling-van-Zaken-het-PensioenModerator Rens de Jong is als moderator goed op gang deze middag. Energiek, met humor en van tijd tot tijd met scherpe vragen. Albert Akkerman (PMT, Horeca & Catering) pleit voor een verplichtstelling van pensioenopbouw voor zzp’ers. Arthur van der Wal (Directeur Pensioen Nationale Nederlanden) vindt het belangrijk dat ook jonge mensen bezig zijn met hun pensioen, want er komt steeds meer verantwoordelijkheid hun kant uit. Hij heeft kritiek op de ingewikkelde discussie over pensioen in de media, waardoor deelnemers afhaken. Volgens Geraldine Leegwater (pensioenfonds ABNAMRO) willen deelnemers vooral dat het goed voor ze geregeld is.

Peter Borgdorff (PFZW) benadrukt dat er niets mis is met complexiteit, maar dat die wel aan de kant van het fonds zit en dat de deelnemer zich daar niet mee bezig zou moeten hoeven houden.

‘Met alleen financiële educatie ga je het niet redden. De producten zijn te complex. Het gaat er om dat je duidelijk maakt dat je nu iets moet doen om later te kunnen leven op een goede manier’. Akkerman: ‘Het is echt zo dat iedereen in de pensioenwereld het zo goed mogelijk wil doen. Men is oprecht betrokken bij de deelnemers en de zorg voor later. Maar we zijn wel heel rationeel en de mensen daarbuiten zijn dat echt niet.’

Volgens Roy Kramer (Nyenrode) is blind vertrouwen in het pensioenfonds omgeslagen in blind wantrouwen. Akkerman stelt dat fondsen te veel praten met het hoofd, en zouden ze wat meer met de buik moeten spreken, maar dat mag soms niet

De urgentie om iets te veranderen wordt niet door iedereen even sterk gevoeld.

De meningen en opvattingen over wat nodig is lopen nogal uiteen. Er wordt uitgelegd wat er dreigend voor de deur staat: mensen worden te oud en dat is te duur, en de rente is te laag. Albert Akkerman, bestuurder in drie Pensioenfondsen, zei: ‘We moeten van elke ingelegde euro drie euro maken om het systeem in stand te houden en dat lukt niet meer.”

Arthur van der Wal: “Je mag best paternalistisch zijn. Want uit zichzelf zetten mensen geen geld opzij voor hun pensioen. Je ziet dat mensen zich afkeren van het huidige stelsel. Het is ook te ingewikkeld voor ze. Rekenrentes en indexatie, dat begrijpen ze niet. We moeten af van dat woord ‘pensioen’. Beter is: ‘inkomen voor later’.”

Akkerman vindt dat het een plicht moet zijn om pensioen op te bouwen. Mensen kunnen en willen dat niet uit zichzelf.

Voorstelling-van-Zaken-het-PensioenMiddenin het debat een interruptie. Een boze man die zichzelf voorstelt als iemand van de lijst van 50 Plus begint te schreeuwen. “Het is allemaal niet waar wat jullie zeggen. Er is meer dan genoeg geld om iedereen een pensioen uit te keren zodat je een beetje kunt leven. Er is geld genoeg. Leugenaars zijn jullie.” Het duurt even voordat het publiek en de debaters in de gaten hebben dat Gijs Scholten van Aschat tussen het publiek staat te tieren.

De tweede scène gaat over de toekomstbestendigheid van het pensioen en over de onbegrijpelijkheid van de communicatie met de deelnemers.

Gijs Scholten van Aschat en Jacqueline Blom praten in deze scène openhartig over hun eigen pensioen en Gijs leest een volkomen onbegrijpelijke pensioenbrief voor, die tot grote hilariteit leidt.

Voorstelling-van-Zaken-het-Pensioen‘In de jaren negentig barstte ons pensioenfonds Kunst en Cultuur van het geld. Er was zoveel dat ze zelfs een greep in de kas deden om toneel te promoten.’

Daarna ging het opeens slecht en moest het pensioen worden gekort met 7%’

Jacqueline vraagt Gijs of hij zijn pensioenbrieven ooit leest.

‘Sindsdien spel ik de brieven over pensioen’, antwoordt Gijs.

‘Dan ontdek je vreemde dingen. Ze schrijven dat ze de afgelopen drie jaar mijn pensioen hebben verhoogd met nul procent.

Dat noemen ze een verhoging!’

‘Overigens zijn we wel blij dat ons fonds is ondergebracht bij PFZW.

In een reactie zei Borgdorff dat hij de formuleringen in de brief niet meteen kan veranderen, maar hij gaat het wel verder onderzoeken.

De derde scène gaat over het alles overkoepelende thema van de middag: Communicatie en vertrouwen.

Het vertrouwen in pensioenfondsen is zorgwekkend laag. Deze middag wordt geprobeerd een begin van het herstel in vertrouwen te maken.

Voorstelling-van-Zaken-het-PensioenIn deze scène komt een communicatiestrateeg, type snelle reclamejongen langs om de pensioensector even uit de brand te helpen en een goede campagne op te zetten om het vertrouwen te herstellen. Al snel blijkt het onmogelijk een fatsoenlijke slogan te verzinnen. Het verhaal van de sector is te ingewikkeld. De ene slogan na de andere valt uit de mond van de communicatie strateeg (Gijs).

Let’s make pensions great again! Nederland Pensioenkampioen! Of nee, wat denk u hier van: Dekkingsgraad. Dekken is onze core business. Wij dekken u met plezier. Tafeltje dek je, ezeltje strek je.’

Wanneer geopperd wordt het eerlijke verhaal te vertellen, raakt ze bijna in paniek. Kortom de pensioenfondsen proberen iets te communiceren wat onmogelijk is. De scene wordt steeds absurdistischer, maar legt feilloos het probleem van de communicatie tussen pensioenfondsen en hun deelnemers bloot.

Albert Akkerman breekt tijdens het debat een lans voor het tonen van meer lef. ‘Er is ongelofelijk veel deskundigheid in de sector, maar we zitten gevangen in een systeem en we zijn bang van de toezichthouder.’ Zowel Akkerman als Borgdorff vinden dat fondsen ook wel eens ‘nee’ tegen de toezichthouder kunnen zeggen.

Voorstelling-van-Zaken-het-PensioenRoy Kramer (Nyenrode) zegt dat de pensioensector in de greep is van het Buckler-effect en zei dat perceptie realiteit is. De sector moet meer aan verbinding doen met de deelnemers, meende hij. Zowel Akkerman als Borgdorff zeiden al geregeld naar de deelnemer toe te gaan. De gesprekken zijn niet eenvoudig. Ze nemen niet alle wantrouwen weg maar vergroten wel het vertrouwen in het eigen fonds.

Borgdorff meldt dat PFZW aan een kleine groep jonge deelnemers had gevraagd of het persoonlijk pensioenvermogen (ser-variant 4c) ze zou helpen. Het antwoord was nee. De jongeren wilden vooral weten hoeveel pensioen ze kregen. Bij een eigen pot waren ze bang dat ze ook verantwoordelijk kregen en dat wilden ze niet. PFZW gaat een vervolgonderzoek doen.

Alfred Kool (WTW) stelt tot slot een samenwerking voor tussen pensioen-, zorg- en woonsector, om samen te zorgen dat deelnemers een goede oude dag hebben.

‘We moeten luisteren naar de deelnemers. Maar een echt antwoord hebben we niet.’

Ferdinand Grapperhaus, advocaat bij Allen & Overy, kroonlid van de SER, heeft de rol van conclusionist: ‘Het valt me op dat jullie wel heel vaak de schuld op je laden. Is dat echt nodig? Het lijkt me goed als jullie wat vaker ‘Nee’ zeggen tegen de deelnemer én de toezichthouder. Ik beluister en denk zelf ook dat we hier een heel goed pensioensysteem hebben.’

De deelnemers aan Voorstelling van Zaken:

Voorstelling-van-Zaken-het-Pensioen
Van links naar rechts Rens de Jong (presentator), Arthur van der Wal, Albert Akkerman, Roy Kramer, Geraldine Leegwater, Alfred Kool en Peter Borgdorff.
Back To Top